Zack Davisson opisuje świat duchów zajmujących tak ważne miejsce w japońskiej kulturze i religii. Autor zestawia dawne dokumenty i legendy z wytworami współczesnej popkultury, takimi jak horrory ,,The Ring'' czy ,,Klątwa''. Poszukuje genezy fenomenu yūrei, jego znaczenia w Japonii i przyczyn rosnącej popularności na Zachodzie. Do treści poszczególnych rozdziałów nawiązują niesamowite opowieści o duchach zwane kaidan - między innymi historie trzech ,,celebrytek'' wśród yūrei: Oiwy, Otsuyu i Okiku.
Od dawna jestem wielką fanką japońskiego folkloru (zwłaszcza grozy), więc z chęcią chwyciłam za książkę Zacka Davissona, Yūrei. Niesamowite duchy w kulturze japońskiej. Nie zawiodłam się.
Davisson śledzi pochodzenie yūrei od ich podstaw w japońskich systemach wierzeń i tradycjach dotyczących zmarłych, zaczynając od wczesnych wierzeń animistycznych i ich mieszanki z wierzeniami z szintoizmu i buddyzmu. Światy żywych i umarłych są być może bliższe sobie w koncepcji japońskiej niż w zachodnich systemach wierzeń. Twoje zobowiązania wobec przodków trwają nawet po ich śmierci - i być może ich zainteresowanie twoim życiem przetrwa również ich śmierć. Stanie się duchem może być tak proste, jak śmierć z czymś, co zaprząta twój umysł - a przejście dalej jest tak proste, jak osiągnięcie celu, który zatrzymał tu twojego ducha.
Książka przedstawia również literacką historię japońskiej opowieści o duchach lub dziwnej opowieści (kaidan), począwszy od historii słynnego XVIII-wiecznego obrazu Maruyamy Ōkyo Duch Oyuki. Oyuki jest pierwowzorem współczesnego wizerunku yūrei: blady, ubrany na biało, bez stóp; zdobi również okładkę książki. Stamtąd śledzimy tę dziwną opowieść poprzez sztukę japońską, literaturę japońską (i chiński wkład w literaturę japońską), teatr Noh i Kabuki oraz film. Dowiadujemy się o trzech wielkich yūrei Japonii: zakochanej Otsuyi, mściwej Oiwie i związanej z ziemią Okiku. Podobnie jak w przypadku latynoskich legend La Llorony, istnieje wiele wersji opowieści o Otsuyi, Oiwie i Okiku, a Davisson przedstawia nam kilka odmian. Dzieli się także innymi klasycznymi opowieściami o duchach i legendami z mitologii japońskiej i buddyjskiej.
Oprócz opowieści i legend interesujące są również historie z życia wzięte. Czytamy o barwnym życiu Lafcadio Hearn'a, który wprowadził na Zachód sporo japońskiego folkloru i być może na nowo rozpalił w Japończykach zainteresowanie ich własnymi historiami. Otrzymujemy historie wielu wybitnych aktorów i dramatopisarzy teatru Kabuki oraz czytamy, jak kostiumy Kabuki wpłynęły również na wygląd współczesnych yūrei. Szczególnie zainteresowała mnie historia Uedy Akinari, skromnie urodzonego syna prostytutki, który ostatecznie napisał XVIII-wieczne arcydzieło Ugetsu monogatari (Opowieści przy księżycu i deszczu). Osobiście bardzo polecam znakomity film Kenjiego Mizoguchiego z 1953 roku, który jest luźno oparty na dwóch opowiadaniach Akinariego (i jednym autorstwa de Maupassanta).
Ale oczywiście historie o duchach, które Davisson tka w całej narracji, są wielką atrakcją. Ostatnia część książki, która jest moją ulubioną, to prawdziwy róg obfitości kaidan: fragmenty z książek Hearn'a i tłumaczenia z kilku japońskich zbiorów opowieści o duchach, z których część, jak sądzę, nie była wcześniej tłumaczona na język polski. Większość wyborów Hearn'a już czytałam, ale miło było przeczytać je ponownie w świetle dodatkowego kontekstu kulturowego. A inne, zupełnie nowe (dla mnie) historie były rozkoszą. Już pierwsza z nich - „O czaszce ocalonej przed rozdeptaniem przez ludzi i zwierzęta, o tym, jak znak nadzwyczajny dała i rychło się swemu dobrodziejowi odwdzięczyła” to fajna wariacja na temat motywu Grateful Dead (Wdzięcznej śmierci), który jest główną tematyką w horrorze Eiji Uchidy pod tym samym tytułem (recenzja filmu tutaj).
Przeglądając teraz książkę, zdumiewające jest, jak wiele informacji udało się zmieścić w tak niewielkiej, przystępnej objętości. Gdybym miała opisać wszystko szczegółowo, co tam się znajduje, ta recenzja byłaby dłuższa niż sama książka! Podsumowując, książkę czytało mi się dobrze, ciekawie i po prostu zabawnie. To także naprawdę piękna książka: ciekawa szata graficzna, pełna wspaniałych kolorowych reprodukcji upiornych obrazów i grafik. Jeśli interesują Was historie o duchach, folklor (szczególnie japoński lub ogólnie) lub japoński horror, koniecznie powinniście chwycić za Yūrei. Niesamowite duchy w kulturze japońskiej.
Tytuł: Yūrei. Niesamowite duchy w kulturze japońskiej
Rok wydania: 2018
Liczba stron: 253
Gatunek: Popularnonaukowa
Wydawnictwo: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
3 komentarze:
To doskonała niewielka objętościowo książka, która daje szybki, ale szczegółowy przegląd Yurei i kilku innych japońskich demonów. Także wizualnie prezentuje się bardzo efektownie.
Przeczytałam dość mało książek o yurei, a wiedza o tych duchach opierała się w dużej mierze tylko dzięki obejrzanym horrorom: ,,Ju-On'' czy ,,Ringu''. Jako, że ta pozycja jest dostępna w przystępnej cenie, to zainteresowała mnie. Nie zawiodłam się.
Zazwyczaj Yurei koncentruje się głównie na trzech konkretnych duchach z japońskiego folkloru: Oiwa, Okiku i Otsuyu, analiza każdego z nich jest dogłębna, a informacji uzupełniających jest wystarczająco dużo, aby rozwinąć temat poza tym trio. Zacząłem czytać tę książkę, spodziewając się dowiedzieć więcej o duchach, ale nie spodziewałem się, że dowiem się tak wiele o teatrze kabuki i niektórych drobniejszych szczegółach japońskiej polityki i kultury na przestrzeni znacznego okresu jej historii. To wciągająca lektura, zarówno z folklorystycznego, jak i socjologicznego punktu widzenia.
Zaczynając od poziomu czysto estetycznego, książka sama w sobie jest wspaniała. Absolutna przyjemność czytania.
Prześlij komentarz