Krzysztof Gonerski: ,,Dobre kino nie zna granic geograficznych''

Krzysztof Gonerski (1971-2016). Z zawodu prawnik, z zamiłowania pasjonat sztuki filmowej. Wielki fan kina grozy, zafascynowany azjatyckim horrorem oraz kulturą i sztuką Dalekiego Wschodu. Krzysztof był redaktorem naczelnym portalu Horror Online, współpracownikiem magazynów Lśnienie, Torii, Grabarz Polski. Autor kilkuset recenzji i artykułów z dziedziny filmu, publikowanych m.in. na portalach Horror Online, Klub Miłośników Filmu, Azjamania czy Koreafilm.pl. 
Najbardziej znany jako autor pierwszej w Polsce książkowej monografii azjatyckiego kina grozy Strach ma skośne oczy: Azjatyckie kino grozy, opublikowanej w 2011 roku nakładem wydawnictwa Kwiaty Orientu.
Poniżej prezentuję Wam wywiad z Krzysztofem Gonerskim, który publikuję dzięki uprzejmości portalu Horror Online. 


Horror Online: Nie od dziś wiadomo, że jesteś wielkim wielbicielem kultury i sztuki filmowej Dalekiego Wschodu. Jak to wszystko się zaczęło?

Krzysztof Gonerski: Gdybym miał wskazać na konkretne wydarzenie, to na pewno byłby to seans The Ring-Krąg. W rzeczywistości był to długi proces poprzedzony moim trwającym od szkoły podstawowej zainteresowaniem filmem. Kiedy zacząłem nałogowo oglądać azjatyckie filmy (nie tylko horrory), naturalną koleją rzeczy – przynajmniej dla mnie – stało się zainteresowanie kulturą i sztuką Dalekiego Wschodu. Azjatyckie kino jest zbyt mocno osadzone we własnej kulturze, by można było ją zignorować. Chyba, że kogoś zadawala bardzo pobieżne oglądanie filmów.

HO: Skąd pomysł na Strach ma skośne oczy?

K.G.: Pomysł na Strach ma skośne oczy był rezultatem mojej fascynacji azjatyckim kinem grozy. Motywowało mnie także wyzwanie, którym było napisanie pierwszej w Polsce monografii poświęconej azjatyckiemu horrorowi. 

HO: Książkę pisałeś 4 lata. To szmat czasu. Co było najtrudniejsze podczas Twojej pracy?

K.G.: Rzeczywiście, książkę pisałem cztery lata, ale z przerwami. Jedna trwała nawet siedem miesięcy, ponieważ okazało się, że żadne z kilkunastu wydawnictw, którym przedstawiłem wstępną propozycję mojej książki, nie wyraziło nią zainteresowania. To był najtrudniejszy moment w sensie psychologicznym, bo właściwie niemal się poddałem. Ale tak często bywa, że gdy traci się już ostatnią nadzieję, los niespodziewanie się uśmiecha. I tak, zupełnie przypadkowo, natrafiłem na baner wydawnictwa Kwiaty Orientu. Ostatecznie to ono wydało moją książkę. 

Natomiast w sensie organizacyjnym najtrudniejsze było gromadzenie materiałów. Zwłaszcza, że zdobywałem materiały wszelkimi dostępnymi sposobami: przez znajomych z zagranicy, przez kupno na Amazonie i innych księgarniach internetowych, dzięki uprzejmości przyjaciół, którzy pożyczali mi różne opracowania. Korzystałem również z prywatnych materiałów a także z niezgłębionych zasobów Internetu. Pozbierać te wszystkie materiały, zwłaszcza, że schodziły one do mnie w dość dużych odstępach czasowych, a potem zapoznać się z nimi i obejrzeć opisywane w książce filmy – to był rzeczywiście spory wysiłek. 

HO: Z tego, co wiem, podczas pisania książki nie byłeś ani razu w bibliotece...

K.G.: To prawda. Nie byłem ani razu, ponieważ przypuszczam, że w żadnej z polskich bibliotek nie znalazłbym książek, z których korzystałem. A na pewno nie znalazłbym tam filmów, które były dla mnie podstawową, obowiązkową „lekturą”. 

HO: Jak wyglądał cykl Twojej pracy przy pisaniu Strach ma skośne oczy?

K.G.: Cykl mojej pracy nad Strach ma skośne oczy uzależniony był od mojego wolnego czasu a jeszcze bardziej od dostępności materiałów w danym czasie. Zmieniała się także koncepcja książki. Początkowo miał to być klasyczny leksykon z rodzaju 100 horrorów czy Leksykon horroru. Szybko jednak zdałem sobie sprawę, że chce zbyt wiele napisać, by ta formuła okazała się wystarczająca. Później pojawiła się koncepcja, aby opisać wszystkie azjatyckie kinematografie i to tak egzotyczne jak Indie i Pakistan. I rzeczywiście opisałem horror indyjski i horror z krajów Azji Południowo- Wschodniej, ale wtedy dotarło do mnie, że książka będzie mieć ok. 1500 stron i nie ma żadnej szansy, by ktoś takiego giganta chciał wydać. W sumie więc gdzieś po dwóch latach wykrystalizowała się ostateczna forma książki. 

HO: W swojej książce piszesz o filmografii kilku krajów. Masz swojego faworyta spośród tego grona?

K.G.: Dobre kino nie zna granic geograficznych. Cenię sobie horror koreański ze względu na skłonność do ubogacania konwencji grozy o elementy dramatu psychologicznego i obyczajowego. W konsekwencji bowiem otrzymujemy takie perły filmowej grozy jak A Tale of Two Sisters czy Epitaph. Z kolei japońskie horrory są najbardziej zróżnicowane i najbardziej przerażające. Uwielbiam ten japoński patent na łączenie grozy z groteską i surrealizmem. 

HO: Czy strach naprawdę ma skośne oczy? W czym tkwi przewaga kina azjatyckiego nad kinem zachodnim?

K.G.: To pytanie, na które odpowiedź mogłaby mieć rozmiary obszernego artykułu. Generalnie przewaga Wschodu nad Zachodem polega na tym, że azjatyccy twórcy mają większą swobodę twórczą. Dzięki temu azjatyckie kino jest o wiele odważniejsze, bardziej bezkompromisowe, świeższe, nie ograniczone konwencją gatunkową i producenckim schematami. Azjaci nie są w aż takim stopniu jak ich zachodni koledzy skrępowani budżetem, który jest znacznie mniejszy oraz presją uzyskania jak najlepszego wyniku finansowego. Są też inne, pozafilmowe przyczyny, dla których Wschód góruje nad Zachodem. Można by je nazwać kulturowo-demograficznymi, czyli m.in wielka waga przywiązywana przez Azjatów do etosu pracy, kolektywny charakter dalekowschodnich społeczeństwo i znacznie większy pod względem demograficznym potencjał ludzki.

Oczywiście, trzeba dokonać pewnego zastrzeżenia. Powyższe uwagi odnoszą się do kina mainstreamowego, rozrywkowego, ponieważ na płaszczyźnie produkcji niezależnych nie widzę różnicy miedzy Zachodem i Wschodem. Bowiem kino niezależne kieruję się innymi priorytetami. To nie są filmy nastawione na kasę. Ich celem jest wyrażanie osobistych opinii ich twórców i podzielenie się nimi z widzami, którzy je podzielają. Nawet jeśli będzie to kilkuosobowa grupka, to i tak twórca niezależny może powiedzieć, że odniósł sukces. 

HO: Uważasz, że filmy spod znaku Żółtego Kontynentu są w Polsce popularne?

K.G.: Z tego co wiem, to w ubiegłym roku na ekranach polskich kin gościł – uwaga! – jeden film. Były to oscarowe, japońskie Pożegnania. Na dodatek film był wyświetlany tylko w kinach studyjnych. Owszem zdarzają się przeglądy azjatyckich kinematografii, jest Festiwal Pięciu Smaków i Nowe Horyzonty, ale można je potraktować jako wyjątki od reguły, która brzmi: kino azjatyckie nie jest w Polsce popularne. Smuci mnie to wielce, z drugiej strony, gdyby cieszyło się taką popularnością jak na Zachodzie Europy i w USA, prawdopodobnie nie napisałbym Strach ma skośne oczy. Bo dawno zrobiłby to już ktoś inny. 

HO: Który azjatycki horror dał Ci najmocniej popalić?

K.G.: Kandydaci są trzej. Pierwszy z nich to The Ring-Krąg, ponieważ był…pierwszy. Nic o nim nie wiedziałem, poza tym, że jest horrorem o nawiedzonej kasecie wideo. No i naprawdę dał mi popalić. Przez kilka następnych nocy miałem problemy z zaśnięciem, co najlepiej świadczy o sugestywnej mocy tego skromnego filmu. Dwaj pozostali kandydaci zajmują miejsce ex quo, ponieważ uważam je za równie przejmujące i wstrząsające. To Audtition Takashiego Miike oraz A Tale Of Two Sisters. Ten pierwszy dowodzi, że można pogodzić poetykę gore z piękną, niemal kontemplacyjną opowieścią o samotności i niemożności porozumienia, drugi zaś pokazuje, że nawet tak pośledni gatunek jak horror może być dziełem sztuki.

HO: Jakby dano Ci możliwość półgodzinnej rozmowy face to face z którymś z azjatyckich twórców grozy, to z kim chciałbyś porozmawiać i dlaczego?

K.G.: Na pewno chciałbym przeprowadzić taką rozmowę z Takashim Miike – jednym z najinteligentniejszych współczesnych reżyserów z Azji. Ten gość ma talent, poczucie humoru, i naprawdę wiele wie o życiu, a na pewno o współczesnym kinie gatunkowym, z którego czerpie garściami. Drugim twórcą byłby Kim Ji-woon, ponieważ jest on jak mityczny król Midas: czego się nie dotknie, zamienia się w sukces. I nawet jeśli jego ostatni film I Saw The Devil nie zawojował rodzimej publiczności, to i tak prezentuje poziom dla większości nie osiągalny. Poza tym jako jeden z nielicznych koreańskich filmów z ostatnich lat doczekał się kinowej dystrybucji w USA. 

HO: Jakie tytuły poleciłbyś osobie, która dopiero zaczyna swoją przygodę z grozą Dalekiego Wschodu?

K.G.: Ten, kto chce zacząć przygodę z azjatycką grozą musi mieć świadomość, że to jest zupełnie inna estetyka. Azjatyckie kino wymaga pewnej estetycznej elastyczności i otwartości na innych rodzaj opowiadania strasznych historii. Wiele też zależy czy owa osoba chciałby obejrzeć horror nastrojowy czy gore. Jeśli ten pierwszy rodzaj, to wybór wydaje się oczywisty: The Ring-Krąg albo tajlandzki The Shutter. Natomiast jeśli ktoś gustuje w krwawym horrorze, to Battle Royale. A potem to już trzeba się tylko poddać wirowi azjatyckiej grozy. 

HO: Strach ma skośne oczy to pierwsza Twoja książka. Ale czy ostatnia? Masz w planach kolejne tytuły?

K.G.: Mam nadzieję, że nie ostatnia. Jest jeszcze tyle tematów związanych z azjatyckim kinem grozy, że na pewno pomysłów mi nie zabraknie. Na razie jednak otrzymałem propozycję napisania rozdziału do tomu poświęconego europejskiemu kinu gatunkowemu. To nie Azja wprawdzie, ale po napisaniu takiego kolosa jak Strach ma skośne oczy, przyda mi się odpoczynek od skośnookiego horroru. 

HO: Piszesz recenzje i artykuły dla Horror Online, współpracujesz m.in. z Grabarzem Polskim, magazynem Torii i kilkoma innymi tytułami. Na dodatek, prowadzisz także własnego bloga. Sporo tych zajęć, jak na jedną osobę... 

K.G.: Jeśli robi się to, co się lubi, co jest pasją i co sprawia przyjemność, czas zawsze się znajdzie. No i bądźmy precyzyjni: prowadzę nie jeden, ale trzy blogi. 

HO: Dzięki za rozmowę i powodzenia w dalszej pracy!

Krzysztof Gonerski zmarł 15 stycznia 2016 roku w wyniku długoletniej choroby. --> news.